Dure huizen voorbode ernstige crisis

Een andere overeenkomst: ‘De verliezen worden versterkt door een hefboom’, zegt Casper de Vries, hoogleraar economie aan de Erasmus Universiteit. ‘Nu zijn dat de derivaten (afgeleide financiële producten) waarin de hypotheken werden verpakt. Toen was het geleend geld waarmee beleggers speculeerden op de aandelenmarkten.’

Nieuw onderzoek van twee Amerikaanse economen, Carmen Reinhart en Kenneth Rogoff, belooft evenmin veel goeds voor de komende tijd. Zij vergeleken achttien naoorlogse crises in het Westen met elkaar. Voor de huidige crisis staan de indicatoren diep in het rood: de Amerikaanse huizenprijzen zijn de afgelopen jaren veel sterker gestegen dan in de aanloop naar de gemiddelde financiële crisis.

Ook het tekort op de lopende rekening (een maatstaf voor de hoeveelheid kapitaal die het land instroomt) van de Verenigde Staten is nu twee tot drie keer zo groot als bij eerdere financiële noodsituaties.

Met gevoel voor understatement concludeert Harvard-hoogleraar Rogoff, die tot 2003 hoofdeconoom was van het Internationaal Monetair Fonds: ‘De Verenigde Staten moeten zichzelf nogal gelukkig prijzen als de neergang uiteindelijk vrij mild en van korte duur blijkt te zijn.’

Bij de vijf grote crises van de afgelopen zestig jaar was het verschil tussen de economische groei op de piek en in het dal 5 procent. Drie jaar duurde het gemiddeld voor het land weer uit dat dal was opgeklommen. In de VS zou dat langer kunnen duren.

Ook Martin Feldstein, directeur van het Nationaal Bureau voor Economisch Onderzoek in de VS, verwacht dat de huidige recessie ‘dieper en langer’ zal zijn dan de voorgaande. De reden, zei hij onlangs op een symposium in Washington, is dat de daling van de huizenprijzen nu buitengewoon sterk is. Dat zal de consumptie van Amerikaanse gezinnen, de belangrijkste motor van de economie, fors afremmen. Bovendien, zegt Feldstein, worden vrijwel alle recessies voorafgegaan door hoge olieprijzen. Sinds de oliecrisis van de jaren zeventig is de oliemarkt niet meer zo krap geweest als nu.

Opvallend aan het onderzoek van Rogoff en Reinhart is dat de ezels van de financiële wereld zich steeds weer tegen dezelfde steen blijken te stoten. Altijd staat er, in de aanloop naar de crisis, ergens op de wereld een geldkraan wagenwijd open. Daardoor worden bankiers en beleggers makkelijk van krediet voorzien en gaan dat volop investeren.

En altijd zijn die bankiers, die beleggers en de analisten door wie ze zich zich graag gerust laten stellen, ervan overtuigd dat er déze keer geen reden tot zorg is. Want déze keer zit de economie anders in elkaar.

Toen de aandelenkoersen eind jaren negentig omhoog spoten, schreeuwde de toenmalige Fed-voorzitter Alan Greenspan van de daken dat het tijdperk van de Nieuwe Economie was aangebroken, waardoor de noodzaak minder groot was om de withete economie af te remmen.

De afgelopen jaren luidde de bezweringsformule van bankiers dat allerlei nieuwe financiële innovaties het systeem stabieler hadden gemaakt dan ooit. De risico’s zouden behapbaar zijn gemaakt doordat ze over vele partijen in het financiële systeem waren verspreid.

Niet alleen beleggers in het land van de zeepbel geloven daarin, de rest van de wereld doet mee: in de jaren voorafgaand aan de crisis, zo blijkt uit het onderzoek van Rogoff en Reinhart, zijn er altijd horden buitenlandse beleggers die een graantje mee willen pikken van het feest dat op de aandelenmarkt of in de vastgoedwereld wordt gevierd.

Maar uiteindelijk blijkt dat in de financiële wereld iedere keer hetzelfde liedje wordt gezongen: na een hausse komt een baisse. Het refrein van dat liedje is de huizenmarkt. Als die omhoog schiet, is het aftellen tot de crisis begint.

Waar de vergelijking met de Grote Depressie spaak loopt, is volgens Van Zanden het internationale systeem: ‘dat stortte in de jaren dertig in. Nu lijkt de rest van de wereldeconomie vrij stabiel te zijn.’

Maar volgens George Soros, de van oorsprong Hongaarse superbelegger, staat ook dat niet vast. Soros wijst erop dat de grootste geldkraan van de wereld – de Fed, die almaar dollars kon bijdrukken omdat de Amerikaanse munt de reservemunt van de hele wereld was – wordt dichtgedraaid. Het gevolg, zo schreef hij onlangs in een ingezonden brief in de Financial Times: de ergste crisis in het Westen sinds de Tweede Wereldoorlog.

bron: de Volkskrant